بررسی اعجاز قرآن

 

هجمه ی سنگین شبهات و اشکالات وارده به قرآن کریم از ناحیه اعجاز قرآن و اینکه آیا قرآن کریم معجزه است یا نه؟ یا مثل اینکه آیا قرآن کریم همانند کتب آسمانی دیگر از قبیل تورات و انجیل دست خوش تحریف واقع شده یا تحریف نشده است ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده است. ما در این مقاله آنچه را که دنبال می‌کنیم همین است که جواب سوالات و شبهات موجود در سایت‌ها و کتب و رسانه‌ها را به طور واضح و ساده و خلاصه بیان نمایم.
کلید واژه : اعجاز، قرآن، تحریف، سحر، جاودانه

مقدمه:
 

قرآن کلام الهی است که بر قلب نازنین خاتم الأنبیاء حضرت محمّد مصطفی (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم) نازل گردیده است. ضرورت بحث از اعجاز قرآن در این مقاله آن است که انسان‌ها از نظر ایمان به پیامبر و آنچه او آورده است مستحکم و استوار گردند. از این رو ما افراد را به چند دسته تقسیم نموده‌ایم.

قسم اول
 

افرادی که دارای ضمیر و باطن پاک اند و به پیامبر و آنچه پیامبر می‌آورد یقین دارند، این گروه از افراد نیاز به معجزه آوردن برایشان نیست، و به پیامبران و آنچه را که آورده‌اند ایمان دارند بدون اینکه معجزه ای بیاورند، چه حکمت آن را بدانند چه حکمت آن را نداند (مثل حضرت خدیجه) سلام الله علیها و امیر المومنین (علیه السلام).

قسم دوم
 

اما از آنجا که همه انسان‌ها یکسان نیستند و برخی از آنها به آسانی نمی‌توانند به هر شخصی ایمان بیاورند و تا برای آن‌ها شاهد و معجزه نیاورند ایمان نمی‌آورند، پس تا مدعی پیامبری معجزه نیاورد این‌ها یقین به ارتباط او با عالم غیب نمی‌کنند و از اینجا ضرورت بحث راجع به اعجاز قرآن معلوم می‌شود که اگر قرآن معجزه نبود شاید بیش از نود درصد از مسلمانان به پیامبر ایمان نمی‌آوردند و در گمراهی بودند ولی از آنجا که خداوند حکیم بندگان خود را دوست دارد و به آن‌ها مهربان است و نمی‌خواهد که بندگانش در گمراهی و ضلالت باشند برای پیامبران خود معجزه قرار داد تا آن‌ها هدایت شوند و زیر لوای حق گرد آیند.

ضرورت اعجاز قرآن برای اثبات نبوت
 

اثبات صدق گفتار انبیاء (علیهم السلام) برای قوم خود یک امر ضروری است، مخصوصا برای کسانی که جزء دسته دوم باشند لذا می‌بایست هر پیامبر برای اتمام حجت و اثبات اینکه کلام او از عالم غیب است، همراه خود معجزه داشته باشد. قرآن کریم می‌فرماید: «قَالَ أَوَ لَو جِئتُکَ به شیءٍ مُبِین» (1) حضرت موسی (علیه السلام) خطاب به فرعون فرمودند: اگر چیزی که حقانیت مرا روشن می‌سازد بیاورم باز هم، ایمان نخواهی آورد. که فرعون به حضرت موسی (علیه السلام) گفت : (اگر راست می‌گویی بیاور) که حضرت موسی عصای خود را بر زمین انداخت و به اژدها تبدیل شد ولی فرعون باز ایمان نیاورد. برای خلاصه کلام سراغ تفسیر المیزان می‌رویم که علامه طباطبائی (علیه رحمه) در این مورد فرمایند: «اعجاز برای اثبات معارف الهی نیست، بلکه اعجاز برای اثبات رسالت و تصدیق پیامبری آن‌ها است. (2)»

چرا در قرآن از مَثَل استفاده شده است؟

---

دامنه تمثیلات قرآنى از جامعیّت و وسعت بسیارى برخوردار است، به گونه‌اى که شامل اشخاص، اعمال، اقوال، افکار، روحیات گوناگون بشر، جلوه ها و مظاهر بدیع عالم هستی، حوادث تاریخى مختلف و … مى‌گردد و در هر یک از این امور نیز دقایق و حقایق فراوانى به چشم می‌خورد.

---

بحث پیرامون ویژگی‌هاى تمثیلات قرآنى موضوعى است که نمی‌توان به تمام جوانب و راز و رمزهاى آن پی‌برد، چرا که کتاب حق تعالى چشمه فیاضى است که حقایق آن پایان ناپذیر است و معدن ذی قیمتى است که افکار معدود بشرى به تمام جوانب و ذخایر بی‌بدیل آن دسترسى ندارد.

البته دقت و تأمل در مثل‌هاى قرآنى نشانگر آن است که دامنه تمثیلات قرآنى از جامعیّت و وسعت بسیارى برخوردار است، به گونه‌اى که شامل اشخاص، اعمال، اقوال، افکار، روحیات گوناگون بشر، جلوه ها و مظاهر بدیع عالم هستی، حوادث تاریخى مختلف و …مى گردد و در هر یک از این امور نیز دقایق و حقایق فراوانى به چشم می‌خورد.

گسترده تمثیلات قرآنى تمامى پهنه گیتى و مظاهر و جلوه‌هاى گوناگون طبیعت، و انواع و اقسام انسان ها را با نگرش‌هاى مختلف، شامل می‌شود.

 

اقسام مثل و جایگاه مثل در قرآن

در یک تقسیم بندی، «مَثَل» گاهی عملی است و به زبانِ کردار بیان می‌شود و گاهی لفظی و به زبان گفتار، مثل‌های قرآن از نوع دوّم است. و در تقسیمی دیگر مثل‌ها نسبت به نتیجه آنها در قرآن و مخاطبین به سه قسم تقسیم می‌شوند:

1. مثل‌هایی که باعث تذکر و یادآوری می‌شود: «وَیَضْرِبُ اللّهُ الأَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ »؛ و خدا مثال‏ها را براى مردم مى‏زند، باشد که متذکر شوند .» (ابراهیم/ 25)

2. مثل‌هایی که موجب تفکّر می‌شود: «وَتِلْکَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ »؛ و این مثال‏ها را براى مردم مى‏زنیم شاید بیندیشند.» (حشر/ 21)

3. مثل‌هایی که باعث ادراک می‌شود: «وَتِلْکَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا یَعْقِلُهَا إِلَّا الْعَالِمُونَ ؛و اینگونه مثال‏ها را براى مردم مى‏زنیم، ولى آنها را تعقل نمى‏کند (و به غور و حقیقت آنها پى نمى‏برد) مگر دانشمندان.» (عنکبوت/ 43)

اعجاز معنوی قرآن

مقدمه :

خداوند تبارک و تعالی هنگامی که حکمت خود را بر زمین گسترانید سعادت دنیوی و اخروی انسان را در قالب کتابی نازل ساخت که آن را قرآن نامید و در هر عصر و زمان مطابق استعداد مردم آیاتی را نازل می‌ساخت و برای بیان خردمندانه این احکام راهنمایانی برای مردم می‌فرستاد.

پس این هدایتنامه بزرگ الهی جامع تمام نیازهای بشری بوده و مربوط به همه ادوار و عصرهاست و تمامی انسانها را شامل خواهد شد. احکام و عبادات ، قوانین ، فضایل و آداب و قوانین سیاسی، مدنی، اجتماعی و اقتصادی همگی در قرآن جمع شده‌اند.

خداوند با نزول قرآن حجتش را بر افراد تمام کرده و هیچ کتابی مانند قرآن جوابگوی تمامی نیازهای انسان نخواهد بود. احکام و عبادات، فضایل، آداب و قوانین سیاسی در آن بیان شده و همین موارد است که نشان می‌دهد این یک ساخته انسانی نبوده بلکه خرق عادت و معجزه‌ای است الهی پس حتماً منشأیی غیر انسانی دارد.¹

 

دلایل اعجاز قرآن چیست؟

1ـ قرآن زمان و مکان را در هم شکسته است. این معجزه جاویدان امروزه همان است که 1400 سال پیش توسط رسول اسلام (ص) آورده شد. مسائل و حوادث قرآن با این که مربوط به هزاران سال پیش است در اصلشان هیچگونه تردیدی ایجاد شده است این معجزه قرآن است که در محدوده زمان و مکان قرار نگرفته و از 1400 سال پیش بدون هیچ گونه تخریبی باقی مانده است.یکی دیگر از اعجاز قرآن آسان فهمی قرآن است پس چرا در حالی که غنی ترین کتاب جهان است فهمش آسان و بدور از هرگونه مشکلی میسر است؟ قرآن یک شاهکــار ادبــــی است و تحدی خداوند نیز به این مسئله برمی‌گردد که اگر تمامی افراد روی زمین جمع گردند نمی‌توانند کلمه‌ای مثل قـــــرآن آورند ‌و در این زمینـــه تلاش دروغ پرداز‌هایی چون مسیلمه کذاب بی‌ثمر مانده است.

²

2ـ قرآن یک معجزه روحانی :

قرآن معجزه‌ای است که با عقلها و اندیشه‌ها و ارواح انسانها سرو کار دارد.³  بنا براین این معجزه روحانی از معجزات دیگر که اغلب جسمی هستند برتر خواهد بود.

اینجاست که گفته می‌شود قرآن معجزه‌ایست که بشر در برابر آن زانوی ناتوانی بر زمین زده است و بنابراین آنجا که خداوند تحدی می‌کند هیچکس نتوانسته پاسخ‌گوی او باشد. خداوند در میان اعراب که زبان آنها از گسترده‌ترین زبانهای دنیا بوده و در فصاحت و بلاغت کسی به پای آنها نمی‌رسیده تحدی می‌کند و اینست اعجاز لفظی قرآن که با اعجاز معنوی آن همراه است.

اعجاز قرآن بر چند دسته هستند؟⁴

1ـ از نظر رسا بودن تعبیرات، موزون بودن کلمات و جمله بندیها و به طور کلی فصاحت و بلاغت

2ـ از نظر معارف دینی و معرفی مبدأ و معاد.

3ـ از نظر علوم ‌دانشهایی که در آن وجود دارد.

4ـ از نظر طرح قوانین اجتماعی.

5ـ از نظر اخبار از حوادث آینده.

 

اعجاز محتوای قرآن:

انسان در روند تکامل زندگی و حیات خود نیازمند تغییر و دگرگونی در زندگی است و اینگونه است که شعرا و هنرمندان پیوسته آثار خود را مورد تصحیح و نقد قرار می‌دهند.

اما قرآن اینگونه نیست. هیچ تضاد و اختلافی در معنای آن وجود ندارد.

«أَفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِیهِ اخْتِلاَفًا کَثِیرًا .»⁵ ؛ آیا پس تأمل نمی‌کنند در قرآن و اگر از نزد خدا نبود هر آینه در آن اختلافی زیاد یافته بودند.

قرآن معجزه‌ای است که با عقلها و اندیشه‌ها و ارواح انسانها سرو کار دارد. بنا براین این معجزه روحانی از معجزات دیگر که اغلب جسمی هستند برتر خواهد بود